Ik moet toegeven dat ik in het begin de ernst en impact van het coronavirus heb onderschat. Mijn aanvankelijke reactie was: weer zo’n hype…. hebben we dat niet al eerder meegemaakt?
De afgelopen vijftien jaar was ik werkzaam in de eerstelijns gezondheidszorg en rond 2009 mocht ik leiding geven aan een grote huisartsenpost in de Duin- en Bollenstreek (bij Leiden). In die tijd dreigde een groot onheil op ons af te komen: de Mexicaanse griep. Volgens de eerste berichten was het een zeer ernstig virus met een hoge besmettelijkheid. Dat laatste klopte. Het eerste, de ernst van het virus, bleek achteraf erg mee te vallen. Maar dat wisten we in de beginperiode nog niet. De druk werd nog verhoogd omdat de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) opeens de definitie van een pandemie wijzigde; naar later bleek op aandringen van adviseurs die wel erg nauwe banden hadden met de farmaceutische industrie. Daardoor kreeg deze opkomende griep opeens de status van pandemie en gingen wereldwijd alle alarmbellen rinkelen. In allerijl werden overal werkgroepen opgericht om allerlei scenario’s en noodmaatregelen uit te denken en door te rekenen, bijv.: wat als 40% van de mensen ziek wordt (en dus ook verpleegkundigen en artsen), wie moet dan wie verplegen en behandelen? Ik herinner me hoe we geregeld in grote bijeenkomsten in het LUMC (Academisch Ziekenhuis Leiden) bijeenkwamen om te overleggen wat ons in onze gezondheidsregio te doen stond en hoe we alles zo goed mogelijk op elkaar zouden kunnen afstemmen. Er kwamen draaiboeken voor de personeelsinzet, het verdelen van beschermende middelen en medicijnen, de wijze van verwijzing naar het ziekenhuis, computerprogramma’s om aantallen besmettingen bij te houden, enz. Voor onze huisartsenpost werd bekeken of we twee wachtkamers konden maken met ieder een eigen ingang: een “vuile” voor de mensen met verdenking Mexicaanse griep en een “schone” voor de overige patiënten. Toen dat om praktische redenen niet bleek te lukken heb ik nog stad en land afgebeld om portocabins te huren die we dan op het grasveld voor de dokterspost zouden kunnen plaatsen.
Gaandeweg kwamen er steeds meer signalen dat de ernst deze griep erg mee zou vallen. Verschillende huisartsen lieten mij weten dat zij op grond van hun vakliteratuur helemaal niet zo’n grote pandemie verwachtten en ook de immunologen van het LUMC kwamen langzamerhand tot dat inzicht. Maar het vliegwiel was in gang gezet en de landelijke procedures denderden door. Er ontstond een heel mediacircus waarin virologen over elkaar buitelden voor de beeldbuis en het ene doemscenario was nog alarmerender dan het andere. Er werd gesproken over 5 miljoen zieken en 80.000 doden. Terwijl al duidelijk was dat één vaccinatie voldoende zou zijn tegen deze griep, werden door de Minister van Volksgezondheid in allerijl 34 miljoen vaccins besteld, zodat iedere Nederlander tweemaal gevaccineerd zou kunnen worden.
Het einde van het liedje was dat de griep inderdaad erg mild bleek te zijn. Vooral kinderen konden kort een stevige koorts krijgen, maar zonder ernstige complicaties. En aan het eind van het jaar ebde de Mexicaanse griep al weer weg, nog voor de vaccins op grote schaal geleverd waren. Uiteindelijk zijn aan de Mexicaanse griep minder mensen overleden dan aan een gemiddelde seizoensgriep. De hele gang van zaken geeft erg te denken welke krachten achter deze “hype” gezeten hebben. Een jaar later werden alleen al in Europa meer dan honderd miljoen griepvaccins vernietigd. Overheden hebben enorme verliezen geleden en de farmaceutische industrie maakte een miljardenwinst. Wie het boek “Dossier Mexicaanse griep” van onderzoeksjournalist Daan de Wit leest krijgt een ontluisterend beeld van een grote belangverstrengeling en een ondoorzichtig web van gezondheidsraden, medische adviseurs en een machtige farmaceutische industrie (www.dossiermexicaansegriep.nl)
Ik wil zeker niet suggereren dat deze pandemie met eenzelfde sisser zal aflopen. Wellicht berust mijn aanvankelijke scepsis ten aanzien van het coronavirus voor een groot deel op de frustratie uit die tijd. Aan de andere kant heb ik nu gezien dat veel scenario’s en noodplannen, die we toen hebben uitgedacht, in deze corona-tijd hun werk doen. Wellicht lagen onze draaiboeken nog in de kast en was alle gedoe rond de Mexicaanse griep een goede generale repetitie. Dan is het in ieder geval nog ergens goed voor geweest.
Ik ben niet zo van het complot denken en het lijkt me dat Mark Rutte als VVD-premier weinig belang heeft bij een algehele economische crisis. Ook Jaap van Dissel lijkt me een integere wetenschapper, die nuchter zijn mening geeft zonder de zaken op te kloppen. In die zin ervaar ik nu een heel andere houding bij het RIVM en lijkt men geleerd te hebben van het “spektakel” van de Mexicaanse griep. Toch blijft er wel enige achterdocht hangen: welke (financiële) belangen spelen mee in dit krachtenveld? Het valt me op dat sommige medische initiatieven direct de kop ingedrukt worden, bijv. het behandelen van corona-patiënten met eenvoudige bloeddrukverlagende medicijnen. En alternatieve geneeswijzen – die met natuurlijke middelen de weerstand tegen de infectie willen bevorderen – worden als een gevaar voor de volksgezondheid weggezet. Als ik dat zo lees, bekruipt mij toch een onbestemd gevoel. Het lijkt erop dat het enige heil gezocht wordt in een vaccin. En als dat er uiteindelijk – wellicht over enkele jaren – is, dan hebben we het over een handelswaar van wereldwijd vele en vele miljarden euro’s….
Laten we hopen dat er ruim voordien verantwoorde remedies gevonden worden om het coronavirus op effectieve wijze uit te schakelen. Op ons aller gezondheid!
Een hartelijke groet, Lex van Wijngaarden
